Bir tasarımcı için ilham her yerdedir. Yeni bir şehri ziyaret edebilir ve eşsiz mimarisinde veya bir resim, heykel veya başka bir sanat eserinden ilham alabilirsiniz. Sonra kendinizi bu işlerin arkasındaki sanatçıları kendi projelerinizde taklit ederken bulabilirsiniz. Tasarımlarınız dâhil, boşlukta hiçbir şey yoktur. Ama başka bir çalışmadan ilham almakla onu intihal etmek arasında bir çizgi var. Bu çizgiye telif hakkı ihlali denir.
Bir grafik tasarımcı olarak, bir başkasının çalışmasının size ilham vermesine izin vermekle, onu sadece kopyalamak arasındaki çizgiyi tam olarak nerede çizeceğinizi bilmeniz gerekir. Çizginin gerçekten bulanıklaştığı başka bir alan, parodilerle uğraştığınız zamandır. Parodiler eğlencelidir ve genellikle tasarımcılar onları sevdikleri eserlere saygı göstererek yaratırlar. Ancak iyi niyetli parodiler bile orijinal yaratıcıların telif haklarını ihlal edebilir ve bu sizi biraz yasal soruna sokabilir.
Tasarımınızın ilhamını veya parodisini ne zaman ve nasıl yapabileceğinizi gerçekten araştırmadan önce, bilmek ve anlamak için birkaç önemli terimin üzerinden geçelim.
Fikri Mülkiyet Hakkı
Herhangi birinin yarattığı orijinal her şey, yasalarla korunuyorsa, fikri mülkiyetidir. Bu, bir resim çizdiğinizde, bir şarkı yazdığınızda, daha iyi bir tekerlek icat ettiğinizde, bir karakter tasarladığınızda, bir WordPress teması oluşturduğunuzda veya bir ürüne isim verdiğinizde, yaratımınızın fikri mülkiyetiniz olduğu anlamına gelir; ta ki mülkiyet haklarınızı bir müşteriye satana kadar. Fikri mülkiyet, yenilikleri ve keşif ifadelerini de içerebilir. Bunun tek istisnası, kiralık çalışma düzenlemesidir. Tam zamanlı bir çalışansanız, işinizin bir parçası olarak oluşturduğunuz tasarımlar sizin değil işvereninizin fikri mülkiyetidir.
Bir şey sizin fikri mülkiyetiniz olduğunda, onu kullanma, değiştirme ve ondan yararlanma konusunda münhasır hakkınız vardır. Ayrıca, kendi takdirinize bağlı olarak çalışmanızı başkalarına lisanslama hakkına da sahipsiniz. Açıkça söylemek gerekirse, “Kürk Mantolu Madonna” adlı bir karakter hakkında bir roman yazarsanız, başka bir yazar, devam kitabı olan “Kürk Mantolu Madonna Seyahatte” olarak sizden izin almadan yazamaz.
Fikri mülkiyet yasal olarak dört şekilde korunur:
- Telif Hakkı: Bu genellikle sanatsal ve edebi eserler için kullanılır.
- Patent / Faydalı Model / Tasarım Tescili: Yenilikleri, buluşları ve mevcut zorluklara karşı yeni teknik çözümleri veya tasarımları korumak için kullanılır.
- Ticari Marka: Ticari markalar, bireysel şirketlerin mal ve hizmetlerini diğer şirketler tarafından sağlananlardan ayırt etmek için kullanılır. Sloganlar, maskotlar, şirket isimleri ve diğer markalaşma parçaları ticari markalarla korunmaktadır.
- Ticari Sırlar: Belirli stratejiler ve iş yöntemleri, Tek Tip Ticari Sırlar Yasası kapsamında yasal olarak korunan fikri mülkiyet haline gelebilir.
Telif hakkı ihlali davası açmak istiyorsanız, önce telif hakkınızı kaydetmeniz gerekir. Ayrıca bir ticari markayı özel olarak kullanmak için kaydettirmeniz gerekmez, ancak genellikle bunu yapmak iyi bir fikirdir. Bu şekilde, şirket adınız ve diğer tüm markalaşma parçaları, Türk Patent ve Marka Kurumu’na ulaştığı sürece sizinki gibi tanınır. Yurtdışında markanızı korumak için, faaliyet gösterdiğiniz her ülkede ticari markanızı tescil ettirmeniz gerekir.
Adil Kullanım
Adil kullanım doktrini, Telif Hakkı Yasası’nda, telif hakkıyla korunan eserlerin belirli sınırlı durumlarda yazarlarının iznini almadan kullanılmasını yasal hale getiren istisnadır. Bunlar:
Bilimsel Çalışmalar: Referanslarınız telif hakkıyla korunan eserler hakkında yorum yaptığında, telif hakkıyla korunan eserlere üniversite makalelerinizde veya yayınlanmış diğer bilimsel çalışmalarda başvurabilirsiniz. Yine de, telif hakkıyla korunan çalışmanın size ait olduğunu iddia edemezsiniz.
Haber Raporlama: Haberleri bildiriyorsanız ve telif hakkıyla korunan bir eser hikâyenizle alakalıysa, telif hakkı ihlali endişesi duymadan bundan bahsedebilirsiniz. Bu, hikâyenizle ilgili diğer haber makalelerinden alıntıları içerir.
Eleştiri: Tıpkı bir bilimsel eleştiri ya da bir haber gibi, yayınlanan eleştirinizde telif hakkı alınmış eserlerden bahsedebilirsiniz.
Öğretim: Bazen mevcut parçalarla çalışmak öğrenmenin en etkili yoludur. Belki Yabancılar için film afişleri tasarlamak veya dizi yeni bir bölümünü yazmak, öğrencileriniz için tasarladığınız ders planlarının bir parçasıdır. Bunlar, adil kullanım doktrini kapsamında kabul edilebilir kullanımlardır.
Parodi: Parodi bir şekilde dönüştürücü olduğunda, bir eserin komedi veya eleştirel amaçlarla abartılı bir taklidi olan parodi yoluyla eleştiriye açık tutulmasına adil kullanım doktrini kapsamında izin verilir.
Dönüştürücü: Adil kullanım ile telif hakkı ihlali arasındaki temel fark budur. Telif hakkıyla korunan adları, kavramları, karakterleri ve fikirleri basitçe kullanan bir türev çalışma bir parodi değildir, ancak bunları alıp tüketicinin orijinal hakkında yeni bir anlayış kazanmasını sağlayacak şekilde onları büken bir çalışma gerçekten parodidir. Bazen bu yeni anlayış, parodinin orijinalle nasıl alay ettiğine gülebilmektir.
Telif Hakkıyla Korunan Çalışmanın Doğası: Bazı çalışma türleri, telif hakkı korumalarından diğerlerinden daha fazla yararlanır ve bunlar genellikle “daha fazla” telif hakkı koruması alan eserlerdir. Filmler, romanlar ve yaratıcısı tarafından önemli ölçüde yaratıcı çalışma gerektiren diğer eserler gibi eserleri içerir. Buna karşılık, teknik bir makale veya haber makalesi üretmek için daha az yaratıcı çaba gerektirir ve bu nedenle kullanımının adil kullanım olarak kabul edilmesi daha olasıdır.
Türev Çalışmada Kullanılan Telif Hakkı Alınmış Çalışmanın Miktarı Ve Önemi: Temel olarak, orijinal çalışmanın küçük bir parçası türev yaratıcının amacını desteklemek için mi kullanıldı, yoksa büyük bölümler kopyalanıp nispeten önemsiz bir noktanın etrafına mı yerleştirildi? Burada hem nitelik hem de nicelik önemlidir—bazı durumlarda, orijinal çalışmanın küçük bir parçasının kullanılması bile türevin adil kullanım olması açısından çok fazla kabul edilebilir, çünkü küçük parça orijinal çalışmanın en önemli noktasıdır.
Türev Ürünün Orijinal Çalışmanın Pazarlanması Üzerindeki Etkisi: Bir eserin adil kullanımı, orijinal yaratıcının çalışmalarından kâr etme yeteneğine zarar vermemelidir. Mahkeme, lisanssız bir türev çalışmanın orijinalin pazarını olumsuz etkileyebileceğini belirlerse, türevi telif hakkı ihlali olarak kabul edebilir.
Esinlenmek: İlham hakkında konuşalım. Belki de size gerçekten ilham veren bir sanatçı vardır. Bu ilhamı kendi işinizde kullanırsanız, ilham tam olarak ne zaman intihal olur? İntihal, başka bir kişinin çalışmasını taklit etmek ve yaratıcıya kredi vermeden kendi eserinizmiş gibi vermek anlamına gelir. Eserin can alıcı noktası veya ana fikri olarak kabul edilen şeyi kopyalarken ilham, taklide dönüşür.
Diyelim ki başka bir sanatçının cesur renkler ve geometrik şekiller kullanması size ilham veriyor. Aynı renk şemalarını ve şekilleri kullanmak taklit olarak kabul edilirken, bu fikirleri farklı şekilde yorumlamak ve bunları kendi işinize yeni şekillerde uygulamak ilham olarak kabul edilir. Anahtar, fikri uygulamanızın dönüştürücü olması gerektiğidir, yani ilham alan çalışmanızın orijinal sanat eserini oluşturan ana fikirden açıkça farklı olması gerekir. Emin olmadığınızda nasıl güvenli davranacağınız aşağıda açıklanmıştır: her zaman taklitten kaçının ve bir fikri orijinalle bağlantının artık görünmediği bir noktaya dönüştürmeyi ve geliştirmeyi hedefleyin.
Bir Sanat Eserinin Hakları Kime Aittir?
Bir müşteriye satmak istediğiniz orijinal bir şey yarattığınızı varsayalım. O zaman haklar kimde? Peki, “müşteri” tam zamanlı işvereniniz değilse (ki bu durumda haklara otomatik olarak sahip olurlar), bu, onlara hangi hakları devretmeye karar verdiğinize bağlıdır. Serbest çalışan bir tasarımcıysanız, yarattığınız her şeyin telif hakkına sahipsiniz. Çalışmanızın nasıl çoğaltılacağını ve ticari olarak nasıl kullanılacağını kontrol etme hakkınız vardır. Çalışmanızı sattıktan sonra, müvekkilinize hangi hakları devretmeyi kabul ettiğiniz önemlidir. Müşterinize çalışmanızı kullanma, çoğaltma, sergileme veya uyarlama yapma hakkını verip vermediğinize dikkat etmelisiniz. Telif hakkı sahipliğini başka birine devretmediğiniz sürece, tasarım size aittir ve yalnızca sizindir.
Güvenli Oyna
Bir tasarımın hangi haklara sahip olduğunu ve nasıl kullanılabileceğini bilmek çok önemlidir. Bir tasarım fikrinin adil kullanım olup olmadığından veya potansiyel olarak ihlal olup olmadığından emin değilseniz, dikkatli olun ve o tasarımı kullanmaktan kaçının. Kendi sabit diskiniz veya dizüstü bilgisayarınız, bariz, hatta kısır, alaycı popüler markalar ve rakamlarla dolup taşabilir, ancak tasarımlar yayınlarken ve satarken, yasal olarak neler yapabileceğinizi ve yapamayacağınızı bilmeniz gerekir. Küçük işletme sahibi olarak, tıpkı bunun gibi konularda tavsiye almak için başvurabileceğiniz bir patent vekili ile ilişki kurmalısınız. Bu tür bir danışmanlık, işinize yapabileceğiniz en değerli yatırımlardan biridir.
Firmaların En Değerli Varlığı olan Fikri Mülkiyet Haklarının Korunması için Çalışıyoruz. EFOR PATENT ile Tescilleyin Sizin Olsun ®
